Kim był Stefan Okrzeja?

Jego imię nosi wiele ulic w Polsce, choć nie każdy wie z jakiego powodu. Stefan Aleksander Okrzeja był bohaterem walk o odzyskanie niepodległości. 21 lipca 1905 roku został powieszony w Cytadeli Warszawskiej za próbę zamachu na policyjnego naczelnika.

Na warszawskiej Pradze

Przyszły buntownik urodził się 3 kwietnia 1886 roku, w mazowieckim Dębie Wielkim. Pochodził z prostej rodziny, jego ojciec był stróżem drogowym. Na prowincji nie przebywali zbyt długo. Wkrótce po narodzinach chłopca, przeprowadzili się do Warszawy, gdzie zamieszkali na Pradze. Uczęszczał do dwuklasowej szkoły miejskiej, a także na lekcje dodatkowe. Niestety, specyfika czasów oraz stan materialny rodziny, doprowadziły do tego, że chłopiec musiał podjąć pracę we wczesnym wieku.

1904 rok był dla niego przełomowy. To właśnie wtedy dołączył do szeregów Polskiej Partii Socjalistycznej, gdzie przyjął pseudonim ,,Witold”. W czasie zajęć edukacyjnych wyróżniał się na tle innych działaczy. W tym okresie stał się również członkiem Organizacji Bojowej Polskiej Partii Socjalistycznej.

Po aresztowaniu Marcina Kasprzaka, członka partii w Wielkopolsce, Okrzeja wziął udział w akcjach protestacyjnych. Brał też udział w innych manifestacjach, już jako przedstawiciel Warszawskiego Komitetu Robotniczego PPS. W czasie jednej z nich został dotkliwie pobity.

Przywództwo partii postanowiło zareagować. Zorganizowano zbrojny odwet. 13 listopada 1904 roku, na Placu Grzybowskim w Warszawie, doszło do pierwszej potyczki Polaków z wojskami rosyjskimi od czasów powstania styczniowego. W demonstracji wzięło udział kilka tysięcy ludzi, szybko doszło do eskalacji napięcia i strzelaniny.

W imię wolnej Polski

Na początku 1905 roku, organizował struktury Organizacji Spiskowo-Bojowej PPS. Oddział Okrzei brał udział w wielu akcjach przeciwko wysokim oficjelom rosyjskim. 26 marca 1905 roku, miała miejsce najważniejsza z nich. Stefan Okrzeja przeprowadził nieudaną akcję zamachu na życie oberpolicmajstra – Karla Nolkena. Niestety, podczas niej został ogłuszony i schwytany.

Uwięziono go w Cytadeli Warszawskiej. W tym czasie odbywały się demonstracje w jego obronie. 23 czerwca 1905 roku, został ogłoszony wyrok sądu – kara śmierci przez powieszenie, a wykonano go 21 lipca. Miejsce pochówku Stefana Okrzei pozostaje nieznane.

Jego rodzeństwo również było zaangażowane w obronę ojczyzny, chociażby w wojnie polsko-bolszewickiej czy w II wojnie światowej. Jan Olszewski – premier Polski w latach 1991-92, był dalekim krewnym Stefana Okrzei.

Komunistyczny bohater

Młody działacz niepodległościowy szybko stał się symbolem patriotyzmu oraz bohaterstwa. Dzień jego śmierci, towarzysze z PPS ogłosili ,,dniem Okrzei”, na pamiątkę jego heroicznej śmierci z rąk zaborców. Na jego cześć śpiewano ballady. W 1930 roku został pośmiertnie odznaczony przez prezydenta Ignacego Mościckiego, Orderem Odrodzenia Polski III klasy oraz Krzyżem Niepodległości z Mieczami. Odsłonięto również tablicę upamiętniającą Okrzeję przy ul. Czerwonego Krzyża.

W czasie II wojny światowej, na jego część nazwano zgrupowania wojsk powstańczych oraz partyzanckich. Jego imieniem, szczególnie w PRL, nazywano ulice, szkoły czy nawet statek. W tym okresie uchodził za postać ,,wzorowego” komunisty.

Kontrowersyjna jest postać Okrzei. Dziś próbuje się go wybielić, ale pamiętajmy, że w PRL uważano go za świetnego komunistę. Dzisiejsze organizacje postkomunistyczne mówią zaś o nim jako o swoim ideowym przodku – mówiła Agata Konstankiewicz dla ,,Kuriera Lubelskiego” w 2006 roku.

Choć postać Stefana Okrzei może budzić kontrowersje, a w propagandzie PRL uchodziła za wzór młodego działacza socjalistycznego, pozostaje również symbolem walk z terrorem zaborców.